احد عظیم زاده : موفق ترین تاجر فرش در دنیا هستم
«احد
عظیم زاده هستم، موفق ترین «بیزینس من» فرش دستباف در دنیا». در این نقل
قول تردید نتوان کرد. او چنان با قاطعیت از کار و تجارت خودش دفاع می کند
که ناخودآگاه مخاطب را به این واقعیت می رساند که فرش عظیم زاده در عرصه
تجارت یک استثناء است.
اگر نخستین سال های زندگی مشقت بار این تاجر فرش را در نظر بگیریم و آن را
با موقعیت کنونی اش قیاس کنیم، شگفت زده خواهیم شد. کسی که در هفت سالگی و
از همان روز اول مدرسه، مجبور می شود پشت دار قالی بنشیند، اکنون با اتکا
به خلاقیت و کار طاقت فرسای خودش، یکی از بزرگ ترین تاجران فرش در دنیا است
و به قول خودش هربار که برای خرید به بازار تبریز می رود، این بازار را
تکان می دهد.آن هم در هنگامه ای که بحران در تار و پود تولید و تجارت فرش
دستباف ایران تنیده شده و آمار رسمی دال بر کاهش 33درصدی صادرات این محصول
ملی در ماه اول سال جاری است.
متن گفت وگو با احد عظیم زاده را بخوانید.
آقای عظیم زاده! چند سالی است که بحران فرش دستباف ایران را به گردن مدیریت
غیرعلمی در داخل و فرصت طلبی رقبا در خارج می اندازند. واقعا از نظر
جنابعالی چرا تولید و صادرات فرش دستباف ایرانی با آن قدمت و اصالت و ابهت
به این حال و روز افتاده که قدرت رقابت با تولیدات باسمه ای پاکستان را هم
از دست داده است؟
پیش از انقلاب 68درصد بازار های جهانی فرش در اختیار ایران بود. در حال حاضر سهم کشورمان از این بازار 22درصد است.
به نظر من تولید فرش دستباف نه تنها افت نکرده، بلکه به لحاظ کمیت و کیفیت
رشد هم داشته است. اما چرا برخی کشور ها با سابقه صدسال تولید فرش دستباف،
گوی رقابت را از ایران که سابقه ای 3هزار ساله دارد، ربوده اند؟ این روند
چند دلیل دارد که یکی از آن دلایل، فرصت طلبی رقبای خارجی است. از این نکته
غافل نباشیم که فرش تولیدی رقبای ما هنوز در بازار های جهانی امتحان پس
نداده است. همه می دانند که فرش دستباف ایرانی اعتبار جهانی دارد. در موزه
های مشهور دنیا، هر قطعه فرش ایرانی از 5 تا 30میلیون دلار قیمت دارد.
بنابراین از برلیان، مرغوب تر و گران تر است. اما آیا بازاریابی های ما که
عمدتا از سوی کارشناسان دولتی صورت می گیرد، حرفه ای و جامع است؟ من می
گویم نه. چون کارشناسان دولتی، تجربه این کار را ندارند. چیز هایی در
دانشگاه خوانده اند که بعضا با واقعیت ها تناسب ندارد. نه اطلاعات کامل در
زمینه فرش ایران دارند و نه بازار ها را به خوبی می شناسند. در نتیجه برخی
اوقات فقط پیشنهاد های غلط می دهند و به این صنعت ملی آسیب هم می رسانند.
بافندگان فرش با خون جگر تولید می کنند اما چون پای عرضه می لنگد نه آنها
منتفع می شوند نه صادرکنندگان.
حدود 2میلیون و 400هزار نفر بافنده فرش داریم که یکی یکی دارند میدان را
خالی می کنند و احتمالا برای کاریابی یا باید به سوی میادین پارس جنوبی
بروند یا در حالت دیگر، به اعتیاد پناه ببرند. آیا این بازی با اقتصاد کشور
نیست.
اما دولت مدعی است که از این صنعت حمایت می کند. مراکز مختلفی هم به همین
منظور تاسیس شده حتی اخیرا طرح تبلیغات ماهواره ای فرش از طریق کانال های
پربیننده خارجی مطرح گردیده و ظاهرا اعتبار کلانی هم به آن اختصاص داده شده
است.
دولت چگونه حمایت می کند؟ تلویزیون ملی کشور که باید رسانه اصلی تبلیغات صنعت ملی فرش باشد، چه کار کرده است؟
معاون سابق سازمان توسعه تجارت، دو سال پیش رسما اعلام کرد که این سازمان
50درصد تبلیغات برون مرزی فرش ایران را از طریق شبکه «جام جم» تقبل می کند.
شرکت فرش عظیم زاده در سال 1384، بیش از یک میلیارد و دویست میلیون تومان
(بله تومان، نه ریال!) به تبلیغ داخلی فرش دستباف اختصاص داد. این کاری بود
که خودم برحسب ضرورت برای شناخت این صنعت انجام دادم و انتظار یارانه هم
از دولت نداشتم. اما از سوی دیگر، طبق صورتحساب صدا و سیما، در همان سال
780میلیون تومان تبلیغات برون مرزی داشته ام که علی الظاهر نصف آن را باید
سازمان توسعه تجارت تقبل می کرد. اما از شما چه پنهان که بعد از هشت ماه
دوندگی و گرفتاری های بوروکراسی اداری، قرار شد این سازمان فقط پرداخت
10درصد مبلغ کل صورتحساب «جام جم» را تقبل کند. یعنی 180میلیون تومان!
خلاصه از این رقم هم 30میلیون تومان قرار است به صورت علی الحساب پرداخت
شود و مابقی به بودجه سال آینده واگذار شده است که البته هنوز هیچ چیز
معلوم نیست. آیا این است حمایت های دولتی؟ من تا کی می توانم از جیبم هزینه
های هنگفت تبلیغات فرش ایرانی را بپردازم؟ حتی اگر دولت 50درصد هزینه
تبلیغات را هم بپردازد باز بودجه تبلیغات داخلی و خارجی شرکت فرش عظیم
زاده، بیش از یک میلیارد و 600میلیون تومان در سال 84 بوده است که فکر نمی
کنم خود دولت هم این مقدار برای تبلیغ فرش ایرانی هزینه کرده باشد.
آیا این فرصت به شما داده شده که مستقیما درباره مسائل کار خود با مدیران
ارشد وزارتخانه ارتباط برقرار کنید. شاید آنها واقعا از این ماجرا خبر
ندارند.
خیر. تا به حال حتی یک جلسه رسمی در این خصوص برگزار نشده. الان چهار ماه
است که تقاضای ملاقات با وزیر بازرگانی کرده ام اما هنوز موفق به دیدار
ایشان نشده ام. من یک بازرگان موفق هستم و باید در وزارتخانه بازرگانی به
رویم باز باشد، اما این طور نیست.
برگردیم به این نکته مهم که می گویند رقبا طرح های فرش ایرانی را سرقت کرده
اند و با کپی از روی آنها، محصولات خود را به نام ایران صادر می کنند. آیا
واقعا چنین است؟
بله، باید از مدت ها پیش، برای فرش ایرانی شناسنامه صادر می شد. ما در شرکت
فرش عظیم زاده این کار را کرده ایم و فرش را با شناسنامه اش که حکم
پاسپورت را دارد، صادر می کنیم. دکتر میرکاظمی، وزیر محترم بازرگانی از این
ایده ما استقبال کرد و آن را ستود. با این وصف، دیگر نمی شود در بازار
جهانی تقلب کرد.
در زمینه برگزاری نمایشگاه ها چه نظری دارید. آیا ساختار دولتی نمایشگاه در ایران، مقتضیات جهانی را دارد؟
شرکت سهامی فرش ایران که برگزار کننده اصلی نمایشگاه های تخصصی فرش در
کشورمان است با این مقوله بیگانه است. نمایشگاهی که پارسال در تهران برگزار
شد واقعا جای تاسف داشت و مایه آبروریزی بود، اگر این شرکت نمی تواند مجری
نمایشگاهی خوبی باشد بهتر است از خیر آن بگذرد. متری 20هزار تومان سود می
برند که چی؟ این حمایت از صادرکننده نیست. ظلم آشکار به او است. خدمات فاقد
کیفیت به صادرکنندگان و مهمانان خارجی هم حکایتی دیگر دارد که مثل روز
روشن است. سالن ها گرم است، کولر کار نمی کند، آسفالت و چمن محوطه های
نمایشگاه درب و داغان است و… چرا در نمایشگاه های خارج از کشور همه چیز
مرتب و منظم است و بهترین خدمات را به مهمانان و بازدیدکنندگان می دهند؟ به
هرحال آنها می دانند که با برپا کردن چند غرفه، نمایشگاه برگزار نمی شود.
یک سوال دیگر، باتوجه به تجربه دیدار شما از نمایشگاه های خارجی و تعامل
نزدیک با بازارهای جهانی بیشترین استقبال خریداران از کدام نوع فرش دستباف
ایرانی صورت می گیرد؟
فرش تبریز. نه اینکه فکر کنید چون خودم تبریزی هستم، این ادعا رادارم.
واقعیت همین است. فرش تبریز از نظر طراحی و رنگ آمیزی بسیار متنوع و
خلاقانه است. فرش نائینی سال ها است که فقط پنج ، شش رنگ دارد. فرش اصفهان
هم قبل از انقلاب، وضعیت بهتری داشت اما حالا افت کرده چون تنوع ندارد.
جاهای دیگر هم، همین طور، متاسفانه تنوع تولید از بین رفته است.
گران ترین فرشی که تا به حال به مشتریان خارجی فروخته اید چقدر ارزش داشته؟
درست یادم نیست. من فرش یک میلیون تومانی فروخته ام. 200میلیون تومانی هم فروخته ام...
چندتا فروشگاه در ایران و خارج دارید؟
در تهران 2 فروشگاه بزرگ فرش دارم.
در توکیو هم انبار فرش دارم، در همین فروشگاه (جام جم) مرغوب ترین فرش ها و تابلوهای دستباف ایران را می توانید ببینید.
در بازارهای داخلی اوضاع چگونه است، فرش های نفیس چگونه قیمت گذاری می شوند، آیا معیار حرفه ای وجود دارد؟
در فروشگاه من همه فرش ها کدگذاری شده اند و قیمت های کارشناسی شده و مشخص
دارند. طبق خرید، با سود منصفانه قیمت گذاری کرده ایم. تخفیف هم می دهیم،
هم به مشتریان خارجی، هم به خریداران داخلی، یک مساله این است که قیمت فرش
دستباف در بازار داخلی فقط تابع اراده فروشنده است. خارجی ها بارها به من
گفته اند مثلا در فلان بازار، چون دیدند خارجی هستیم، قیمت ها را بالا
بردند. درحالی که نباید این طور باشد. دلال ها، کمیسیون می گیرند و قیمت ها
را بالا می برند.
شما خودتان این همه فرش های نفیس را از کجا خریداری می کنید؟
از جاهای مختلف. عمدتا از بازار تبریز. هر وقت به بازار تبریز می روم مثل
این است که زلزله آمده باشد. سه، چهارمیلیارد تومان فرش می خرم و آن بازار
را تکان می دهم.
چند تاجر فرش در ایران این قدر قدرت خرید دارند؟
خودم هم کارخانه دارم که 700کارگر و بافنده در آنجا کار می کنند. سال گذشته
می خواستم با این صنعت خداحافظی کنم اما بعد به این نتیجه رسیدم که فقط
«پول» کافی نیست. انسان آن است که مثل درخت سایه داشته باشد.
از خودتان بگویید و اینکه چه شد که تاجر فرش شدید آن هم به قول خودتان، موفق ترین تاجر فرش در دنیا.
زادگاه من روستای اسفنجان است در 20کیلومتری تبریز. هفت ساله بودم که پدرم
را از دست دادم و همین مصیبت باعث شد که از پشت میز کلاس اول، یکراست بروم
پشت دار قالی. هفت سال فرش بافتم. با فقر و رنج زیاد زندگی کردم و خرج و
مخارج خانواده ام را تامین کردم. شب ها درس می خواندم و روزها کار می کردم.
از چهارده سالگی به بعد، شدم فروشنده سیار فرش. از فروش هر فرش دستباف یک
تومان دستم می آمد تا بعدها که انقلاب شد و رفتم سربازی. از خدمت نظام که
برگشتم، چند سفر خارجه رفتم و توانستم مشتریانی قابل اطمینان دست وپا کنم و
این آغاز فعالیت تجاری من بود. تا بعد که یک کارخانه در اسفنجان و یکی هم
در تبریز راه اندازی کردم.
سرمایه را از کجا آوردید؟
خودم 20هزار تومان سرمایه داشتم. 20هزار تومان هم از یکی از بستگانم قرض
کردم، 60هزار تومان هم وام بانکی گرفتم. خلاصه، ریسک کردم. من آدمی ریسک
باز هستم، ریسک تجارت می کنم. به پیشنهاد یک مشتری خارجی برای اولین بار در
ایران شروع کردم به تولید فرش گرد دستباف تا اینکه پایم به کشورهای
اروپایی باز شد و شدم تاجر فرش. اگر آمار دقیق صادرات را اعلام کنند و
پیمان فروش ها و دلال ها، خودشان را به عنوان صادرکننده، جا نزنند، آن وقت
معلوم می شود که صادرکننده نمونه کشوری در زمینه فرش دستباف چه کسی است.
در سال 84 حدود 400میلیون دلار فرش به خارج صادر شده، سهم شرکت فرش عظیم زاده از این میزان صادرات چه قدر بوده است؟
5میلیون و 840هزاردلار.آمار صادرات صادرکننده نمونه کشوری در سال 1384، بیش
از 8میلیون دلار بوده که یک رقم غیرواقعی است چون همین صادرکننده در سال
82، 2میلیون دلار فرش صادر کرده بود. آیا جای تعجب ندارد که با وجود بحران
صادرات فرش در سال 84، یک صادرکننده 8میلیون دلار صادرات داشته است. این
رشد 400درصدی چگونه بررسی شده؟ آیا جز این بوده که از طریق پیمان فروشی، به
این رقم نائل شده اند؟
ضمن اینکه من ارزیابی های گمرک را دقیق نمی دانم بنابراین این آماری که اعلام می شود جای سوال دارد و صادرات واقعی را نشان نمی دهد.
