آن روز که در غار حرا ندا بر پیامبر اکرم(ص) آمد که بخوان؛ رسالت نبوی با پیام خروج انسان از ظلمات و حرکت به سوی نور اغاز شد، بعثت پیامبر اکرم(ص) سرآغاز راهی شد تا انسان از شرک، بی‌عدالتی،تبعیض، جهل و فساد بیرون آمده و به سوی توحید، معنویت، عدالت و کرامت حرکت کند، مبعث نبوی با نهضت معنوی شروع شد و انقلابی در عالم بشری ایجاد کرد که هنوز دامنه آن ادامه دارد.
رسول خدا (ص) در روز 27رجب سال چهلم عام‌الفیل در مکه مکرمه دعوت به خدا را آغاز کرد و سال‌ها بعد در مدینه حکومت اسلامی را تشکیل داد.
محمد امین(ص) قبل از شب 27 رجب در غار حرا به عبادت خدا و راز نیاز پرداخت و در عالم خواب رؤیاهایی می‌دید راستین و برابر پروردگار بزرگش برای پذیرش وحی به تدریج آماده می‌شد.
محمد(ص) در این هنگام چهل سال بود تنهایی و توجه خاص او در غار حالتی غریب در او ایجاد می‌نمود. حالتی وصف ناشدنی، ترس و ابهام از یک طرف و شعف و سبک بالی از سوی دیگر و به ناگاه در شبی از این لیالی پر قدر فرشته وحی به یکباره بر او نازل گردید با این پیام:
«اقرأ باسم ربک الذی خلق. خلق الانسان من علق . اقرأ وربک الاکرم.الذی علم بالقلم.علم الانسان ما لم یعلم»
بخوان به نام پررودگارت که آفرید،او انسان را از خون بسته،بخوان به نام پروردگارت که گرامی تر و بزرگتر است،خدایی که نوشتن آفرید،به انسان آموخت آنچه را که نمی دانست.
وضعیّت عربستان پیش از بعثت
گرچه همه نقاط جهان مانند چین، روم، ایران، مصر و هند در لجنزارهای جهل، خرافات و گمراهیها غوطه ور بودند، ولی در عین حال هر یک از آنها از تمدّن نسبی برخوردار بودند امّا مردم جزیره العرب هیچ‌گونه تمدّنی نداشتند، مثلّث شوم ناامنی، دخترکُشی و بی‌عفّتی در سطح وسیع، منشأ تباهیهای فراوانی شده بود به طوری که از انسانیّت تنها نامی وجود داشت، و زندگی بشر از زندگی حیوانات درّنده و شهوت‌خو، بدتر و پستتر شده بود.
امیرمؤمنان علی(ع) در بیان وضعیّت جهان، به ویژه جزیره العرب می فرماید:
هنگامی خداوند مقام رسالت را بر عهده محمّد (ص) نهاد که مدّت های طولانی از بعثت پیامبران پیشین گذشته بود، ملّت ها در خواب عمیقی فرو رفته بودند، فتنه و فساد، جهان را فرا گرفته بود، تباهی ها در میان مردم گسترش یافته، و آتش جنگ زبانه می کشید، دنیا تاریک و پر از نیرنگ و فریب گشته بود، برگ های درخت زندگی به زردی گراییده، و از ثمره زندگی خبری نبود، آب حیات انسانی در زمین فرورفته، منارهای هدایت فرسوده و کهنه شده، و پرچم های هلاکت و تیره بختی آشکار گشته بود.
و در گفتار دیگر می فرماید: «شما ای گروه عرب، در زمان جاهلیّت، زشت ترین مرام را داشتید و در بدترین وضع به سر می بردید، در میان زمین های سنگلاخ، میان مارهای پرزهر، آب لجن و سیاه میآشامیدید، غذای آلوده می خوردید، خون یکدیگر را می ریختید، و از خویشان دوری می کردید، بت ها در میان شما نصب شده بودند، غرق در فساد بودید که خداوند توسّط پیامبر اکرم(ص) شما را از آن همه انحرافات و گمراهی ها رهایی بخشید.
نمونه هایی از اوضاع عربستان قبل از بعثت
برای نمونه، ده نوع از خرافات و اعتقادهای بیهوده جاهلیّت را یادآور می شویم، تا به حکم «یُعرَف الاشیاء بِاَضدادِها؛ هر چیزی با مقایسه با ضدّش شناخته می شود»، نعمت عظیم بعثت پیامبر اسلام(ص) را بهتر بشناسیم.
با بعثت پیامبر اسلام، هم خورشید اسلام طلوع کرد، و هم شخصیّت عظیم پیامبر(ص) متولّد شد، در سراسر زندگی پیامبر(ص) روزی مبارکتر از روز بعثت نبود، روز تولّد آن حضرت بیانگر تولّد جسم او بود، گرچه مبارک بود، ولی روز بعثت، روز تولّد شخصیت پیامبر(ص) بود که بسیار مبارک تر بود.
-هنگام ورود به روستا به خاطر دفع نگرانی از ترس و وحشت، و ترس از بیماری وبا و گزند دیو، در برابر دروازه ورودی روستا، ده بار صدای الاغ در می آوردند و گاهی این کار را با آویختن استخوان روباهی به گردن خود، انجام می دادند.
-اگر دندان فرزند آنان می افتاد، آن را با دو انگشت به سوی خورشید پرتاب کرده و خطاب به خورشید با عجز و لابه می گفتند: " ای خورشید! دندانی بهتر از این بده."
هرگاه در بیابان هولناک گم می شدند، پیراهن خود را وارونه می پوشیدند، تا بدین وسیله راه را بجویند.
هنگام مسافرت، برای کسب اطمینان در مورد حفظ زنان از خیانت و بی ناموسی، نخی را بر ساقه یا شاخه درختی می بستند، هنگام بازگشت، اگر آن نخ به حال خود باقی بود اطمینان می یافتند که زن آنها خیانت نکرده، و اگر باز یا مفقود می گردید، زن را به خیانت متّهم می نمودند.
- بی رحمی به جایی رسیده بود که فرزندان خود از پسر و دختر را از ترس فقر می کشتند.
نگاهی به انگیزه ها و اهداف بعثت
با بررسی آیات قرآن و روایات پیامبر(ص) و امامان(ع) به دست می آید که انگیزه بعثت و اهداف آن در دو پایه خلاصه میشود:
1 - نفی معبودهای باطل و عوامل سقوط.
2 - پیمودن راه‌های تکامل در ابعاد گوناگون که اساس آن اعتقاد به یکتایی و بیهمتایی خداست.
ولی در پرتو تجزیه و تحلیل آیات و روایات، میتوان به ده انگیزه و هدف از اهداف و انگیزههای بعثت اشاره کرد که عبارتند از: اتمام حجّت، رفع اختلاف، قیام به عدالت؛ آزادی و آزادگی و رهایی از امور بیهوده و خرافات، هدایت، آموزش کتاب و حکمت، تهذیب و پاکسازی، آزادی انسان‌ها از زیر یوغ طاغوت‌ها و استکبار، تقویت و ارتقاء تفکّر و اندیشه صحیح و والا، تکمیل و ارتقاء ارزش‌های اخلاقی.
بدین ترتیب پیامبر رحمت در سن 40 سالگی برای نجات و سعادت ابناء بشر به مقام نبوت رسید. او آمد تا برای همه آدمیان الگویی باشد نمونه تا رسم چگونه زیستن را به آنان بیاموزد و راه هدایت را به انسان‌ها بنمایاند.
آری محمد امین، پیامبر رحمت و ختم مرسلین برای هدایت و سعادت ما آمد.
منابع:
*نهج‌البلاغه خطبه 89 و 26
* اقتباس از آیه 8 تکویر، 58 نحل، 151 انعام، 131 اسراء
*شیخ محمدبن یعقوب کلینی، اصول کافی
